ЯЎНЕВІЧ МІХАІЛ СТАНІСЛАВАВІЧ

(5.03.1922 в. Кліны, Бялыніцкі раён, Магілёўская вобласць, – 10.01.2010)

Беларускі мовазнавец. Заслужаны настаўнік БССР (1972), доктар філалагічных навук (1982), прафесар (1984)

БІЯГРАФІЯ

Нарадзіўся 25 сакавіка 1921 г. у в. Кліны Бялыніцкага раёна Магілёўскай вобласці ў сялянскай сям’і.
У 1940 г. паступіў на літаратурны факультэт Магілёўскага настаўніцкага інстытута.
У час Вялікай Айчыннай вайны быў сувязным партызанскага атрада.
У 1945 г. скончыў настаўніцкі інстытут, у 1947 г. – філалагічны факультэт Магілёўскага дзяржаўнага педагагічнага інстытута (цяпер УА “Магілёўскі дзяржаўны ўніверсітэт імя А.А. Куляшова”).
Пасля атрымання дыплома выкладаў беларускую мову ў Радчыцкай школе Столінскага раёна Брэсцкай вобласці, затым працаваў настаўнікам, завучам, дырэктарам у школах Валожына і Барысава.
1952–1955 гг. вучыўся ў аспірантуры Мінскага дзяржаўнага педагагічнага інстытута (цяпер УА “Беларускі дзяржаўны педагагічны ўніверсітэт імя М. Танка”).
З 1955 г. працаваў старшым выкладчыкам, дацэнтам кафедры беларускага мовазнаўства.
У 1956 г. абараніў кандыдацкую дысертацыю на тэму “Функции и значения предлогов на, у, з, за в современном белорусском литературном языке”.
У 1982 г. – доктарскую дысертацыю на тэму “Синтаксическая синонимика в современном белорусском литературном языке: (предложно-падежные конструкции с пространственным значением)”.
У 1984 г. атрымаў вучонае званне прафесара.
1982–1993 гг. загадваў кафедрай беларускага мовазнаўства, 1994–2005 гг. працаваў выкладчыкам.
Памёр 10 студзеня 2010 г.

НАВУКОВАЯ ДЗЕЙНАСЦЬ

Навуковыя працы М.С. Яўневіча прысвечаны сінтаксісу беларускай мовы, праблемам сінтаксічнай сінанімікі.
Ён аўтар больш за 50-ці навуковых прац. У яго манаграфіі “Сінтаксічная сінаніміка ў сучаснай беларускай літаратурнай мове” (1977) упершыню на багатым фактычным матэрыяле даследавана сістэма сінанімічных сродкаў выражэння прасторавых адносін. Ён выявіў прыназоўнікава-склонавыя спалучэнні, зрабіў іх структурна-семантычны аналіз, паказаў агульнасць іх значэнняў і адрозненне сэнсавымі адценнямі або стылістычнай афарбоўкай, ахарактарызаваў асаблівасці ўжывання і прадуктыўнасць, тэндэнцыю іх развіцця, адносіны да літаратурнай нормы.
Для арганізацыі самастойнай вучобы студэнтаў філалагічных факультэтаў М.С. Яўневіч (разам з П.У. Сцяцко) напісаў дапаможнік “Сінтаксіс сучаснай беларускай мовы” (1987).
Значны ўклад вучонага ў тэорыю і практыку вывучэння беларускай мовы ў сярэдняй школе. М.С. Яўневіч – аўтар (разам з У.К. Андрэенкам) трох школьных падручнікаў: “Беларуская мова” для 6–7 класаў школ з рускай мовай навучання (1963–1992), “Беларуская мова” для 6–7 класаў школ з беларускай мовай навучання (1971–1992), “Беларуская мова” для 8–9 класаў (1964–1993).
Вучоны ўнёс значны ўклад у падрыхтоўку навуковых кадраў па беларускай лінгвістыцы, настаўнікаў-філолагаў. Ён быў старшынёй Спецыялізаванага савета па абароне кандыдацкіх дысертацый у Беларускім дзяржаўным педагагічным універсітэце імя М. Танка, з’яўляўся членам вучонага савета ўніверсітэта і савета факультэта беларускай філалогіі і культуры, членам саветаў па абароне доктарскіх дысертацый у Беларускім дзяржаўным універсітэце і Інстытуце мовазнаўства імя Я. Коласа НАН Беларусі.
1989–1990 гг. удзельнічаў у падрыхтоўцы Закона БССР “Аб мовах у Беларускай ССР” і “Дзяржаўнай праграмы развіцця беларускай мовы і іншых нацыянальных моў у Беларускай ССР” (1990), а таксама ў рабоце Дзяржаўнай камісіі па ўдасканаленні беларускага правапісу (1993).

УЗНАГАРОДЫ

  • Ганаровае званне “Заслужаны настаўнік БССР” (1972)
  • Лаўрэат Дзяржаўнай прэміі БССР (1990)
  • Медаль Францыска Скарыны (1992)

Як удзельнік Вялікай Айчыннай вайны:

  • Ордэн Айчыннай вайны ІІ супені (1985)

СПІС АСНОЎНЫХ ПРАЦ

  • Яўневіч, М. С. Некаторыя паралелі ва ўжыванні прыназоўнікавых канструкцый у беларускай і рускай мовах / М. С Яўневіч // Працы Інстытута мовазнаўства АН БССР. — Мінск, 1959. — Вып. VI. — С. 221—235.
  • Яўневіч, М. С. Сінтаксічная сінаніміка ў сучаснай беларускай літаратурнай мове / М. С. Яўневіч. — Мінск, 1977. — 279 с.
  • Яўневіч, М. С. Даследуецца духоўнае багацце славянскіх народаў / М. С. Яўневіч // Народная асвета. — 1983. — № 12. — С. 73—74.
  • Евневич, М. С. Белорусский язык : учебник для 6–7-х классов школ с русским языком обучения / М. С. Евневич, В. К. Андреенко. — 12-е издание. — Минск : Народная асвета, 1989. — 302 с.
  • Яўневіч, М. С. Сінтаксіс сучаснай беларускай мовы : падручнік для студэнтаў філалагічных спецыяльнасцей устаноў, якія забяспечваюць атрыманне вышэйшай адукацыі / М. С. Яўневіч, П. У. Сцяцко. — Мінск : Аверсэв, 2006. — 286 с.

КРЫНІЦЫ

Асноўныя:
  • Яўневіч Міхаіл Станіслававіч // Беларуская энцыклапедыя : у 18 т. / рэдактар Г. П. Пашкоў. — Мінск, 2004. — Т. 18. Ч. 1. — С. 315.
  • Евневич Михаил Станиславович // Республика Беларусь : энциклопедия : в 6 т. / редактор Г. П. Пашков. — Минск, 2006. — Т. 3. — С. 483.

Дадатковыя:

Установа культуры «Магілёўская абласная бібліятэка імя У.І. Леніна»
Copyright © 2023