| |
Калі няма на свеце маёй мовы
Калі няма на свеце маёй мовы,
Майго народа і мяне самога, –
Дык для каго будуеце, панове,
Канцлагеры, катоўні і астрогі?
Супроць каго рыхтуеце расправы
І шыбеніцы ўзносіце пад хмары,
Штодня арганізуеце аблавы
І ўсіх мабілізуеце жандараў?
Супроць каго рыхтуеце вы змовы
З прадажнымі і юдамі і богам, –
Калі няма на свеце маёй мовы,
Майго народа і мяне самога!
1931 г. |
| |
У лесе
Звоняць тугія, сасновыя струны,
шышкамі рэха калышыцца звонка,
слухайце ж вы, маладыя сасонкі,
больш я не буду задуманым, сумным!
Час яшчэ твару майго не зразорыў,
грудзі не сціснуў гадоў шэрых камень;
кожнае дрэва абвіў-бы рукамі,
ночы і дні гаварыў-бы я з борам.
Сёння не ведаю, лес мой кудлаты,
хто тваё цяглае зрэжа бярвенне,
выпаліць сонца калі твае цені,
будзеш палацам ці згорбленай хатай...
Можа слупамі ты белымі станеш
бурнаю ноччу, дажджліваю, шэрай, —
дзікі каршун прыляціць па вячэру,
ў вочы мае незгасальныя гляне...
А пакуль вецер калыша бор шумны,
раніца поіць яго сырадоем, —
я запяю пра жыццё маладое,
больш я не буду задуманым, сумным!
1937 г. |
|
Паслухайце, вясна iдзе
Паслухайце, вясна iдзе.
Звiнiць ў маiм акне жалеза.
З вiнтоўкай стражнiк ноч i дзень
Пiльнуе куст пахучы бэзу.
А ён расцвiў агнём гарыць,
Такiм пахучым мяккiм сiнiм
На дрот калючы на муры,
Як хустку полымя ускiнуў.
Я цiха разбудзiў другiх.
Ад слёз сiнелi вочы бэзам.
I недзе хруснула ў худых
Руках iржавае жалеза.
1937 г. |
|
Паэту
Я не ведаю, брат мой, калі
Прыйдзеш ты і якая з камет
Кіне ўсёасвятляючы след
Над прасторамі нашай зямлі.
Толькі я ўжо чакаю шмат дзён
Весткі пра нараджэнне тваё,
Каб з валхвамі прынесці паклон
I злажыць прывітанне сваё.
Прыйдзеш ты у шчаслівыя дні
I мо толькі з легендаў, былін
Будзеш ведаць пра годы вайны,
Што ў палях палыном параслі.
Простым здасца табе наш напеў
I глухім нашых рыфмаў метал,
Што калісьці ў атаках грымеў,
У абвалах лавінаў і скал.
Не пратэзам — жывою рукой
Ты грань кожную выгладзіш лепш,
I заззяе адбітай зарой
Надзвычайнай люстранасці верш.
Злучыш спектары слоў і травы,
Злучыш рэчышчы зораў і рэк, —
Так, як фарбы агню і крыві
Мы злучылі ў суровы наш век.
I таму, калі ноч за акном
Кіне млечную сцежку ў туман,
Мне здаецца — пракоціцца гром,
Грукне ў шыбы і крыкне: — Устань!
Той, каго ты чакаеш, прыйшоў! —
I замруць усе шолахі дрэў,
I з шырокіх жытнёвых палёў
Прагучыць калыханкі напеў.
1945 г. |
|
Мой хлеб надзённы
Непакой за цябе, зямля мая,
За твой ураджай, спакойны сон,
За дрэва кожнае ў гаях,
За весьніх песень перазвон,
Непакой за цябе, зямля мая, –
Мой хлеб надзённы.
Часамі ён горкі ад пылу быў,
Часамі салёны ад сьлёзаў быў,
Часамі гарачы ад пораху быў,
Але і салодкі ад дружбы быў, –
Мой хлеб надзённы.
I не кладзіце мне хлеб другі
У кайстру, калі я ў дарогу іду,
На стол, калі бяседу вяду,
На сэрца, калі на ім рукі складу.
1957 г. |
|
Прытча пра хлеб
Аднойчы на кірмаш здалёк
Вандроўнік плёўся ў горад
І наракаў на свой мяшок,
Набіты лустай спорай.
Аж Хлеб не вытрымаў і так
Азваўся: - Што бядуеш?
Зусім не ты мяне, дзівак,
Але цябе нясу я.
- Ну, што ж, пабачым: хто - каго! -
Той запярэчыў строга
І з цяжкага мяшка свайго
Хлеб вытрас на дарогу.
І сам пашкандыбаў далей.
Нішто не муліць плечы.
Дзень прамінуў. Ужо ў імгле
Стаў набліжацца вечар.
Настаў і час перакусіць.
Успомніў Хлеб Вандроўнік,
Што недзе, кінуты, ляжыць,
Духмяны і цудоўны!
Прылёг на нейкім дзірване,
Каб адпачыць хоць трошкі.
Але галоднаму і ў сне,
Знаць, сняцца хлеба крошкі.
Цяпер і сам сабе не рад.
Не спіцца, не ляжыцца.
Ці не вярнуцца лепш назад
Ды з другам памірыцца.
Устаў Вандроўнік і брыдзе -
Ідзе пад зорным небам
На месца памятнае, дзе
Ён пасварыўся з Хлебам.
О, як ён рад быў зноў, калі
Сваю пабачыў страту!
І Хлебу нізкі, да зямлі,
Аддаў паклон, як брату. |
|
|
| |
Маці
Старая маці за лучынай
кашулю шые і узор
выводзіць песняй салаўінай,
шляхамі святаянскіх зор.
Сын — вольны сокал — партызаніць,
але настане час, з лясоў
ён у кашулі вышыванай
да маці вернецца дамоў.
А можа, можа злая куля
ўпляце ў узор смяротны цень,
чырвонай ружай на кашулі
кроў дарагая зацвіце...
He, не павінен ён загінуць.
Старая хіліць галаву,
і слёзы на кашулю сына
з вачэй гарачыя плывуць.
Паўночны сон не хмарыць маці.
На шыбах пачынае днець.
Чырвонай ніткаю закляцце
тчэ на кужэльным палатне.
Закляцце ад варожай кулі,
ад лютай смерці, ад пятлі,
ад груганоў, каб праз кашулю.
дастаць да сэрца не змаглі.
1943 г. |
|
Ластаўкі
Тут жорсткі бой нядаўна быў.
Стаіць счарнелая вярба,
і вадасточная труба, ,
ў якую дождж і гром трубіў,
ўсім абвяшчаючы вясну,
вісіць аглохшы, а над ёй
будуюць зноў прытулак свой
дзве ластаўкі.
I на сцяну
ужо ўзабраўся дзікі хмель,
нібы чакае, што ў акне,
як некалі, яму мільгне
рука ці кос дзявочых бель.
На вуліцы баец стаіць.
I ён угледзеўся ў акно,
нібы спадзеючыся зноў
сустрэць ля гэтых камяніц
і дзеўчыну і маладосць.
А мо', пакуль яны дамоў
з далёкіх вернуцца шляхоў,
пільнуе ластавак гняздо?
1943 г. |
|
Родная мова
З легендаў і казак былых пакаленняў,
З калосся цяжкога жытоў і пшаніц,
З сузор’яў і сонечных цёплых праменняў,
З грымучага ззяння бурлівых крыніц,
З птушынага шчэбету, шуму дубровы,
I з гора, і з радасці, і з усяго
Таго, што лягло назаўсёды ў аснову
Святыні народа, бяссмерця яго,—
Ты выткана, дзіўная родная мова.
Няма на зямлі таго шчасця і гора,
Якога б ты нам перадаць не магла.
Няма такіх нетраў, глыбокага мора
I гор, праз якія б ты не правяла
Мяне на радзіму, туды, дзе сягоння
Стаіць акрываўлены вораг з пятлёй
Над спаленай хатай, над родным загонам,
Над будучыняй і над песняй маёй,—
Над тым, што было і што век будзе вольным.
Народ пранясе цябе, родная мова,
Святлом незгасальным у сэрцы сваім
Праз цемру і годы змаганняў суровых.
Калі ж ападзе і развеецца дым
I нівы васкросшыя закаласяцца,—
Ізноў прашуміш ты вясновым дажджом,
Ізноў зазвініш ты у кожнай у хаце,
Цымбалам дасі іх сярэбраны гром
I вусны расквеціш усмешкай дзіцяці.
1943 г. |
|
Другу
Агрубелі пальцы рук,
Працадзілася праз іх
Столькі сонца, зор, вятроў,
Хмар асенніх, веснавых,
Столькі крыўды, дружбы, ласк,
Смеху, слёзаў і дабра,
Рознай дробязі ў жыцці —
Медзякоў і серабра, —
Што сягоння ледзь пачуў
Я, прыпаўшы да зямлі,
Як абмытыя расой
Травы буйна прараслі;
Што сягоння ледзь пазнаў,
Ледзь адрозніў, між другіх,
Пры сустрэчы уначы
Прывітанне рук тваіх.
1946 г.
|
|
Быць чалавекам я рад
Добра быць хваляй марской,
Ветрам, крыніцай, пясчынкай,
Ці неабсяжнай скалой,
Ці мімалётнай сьняжынкай;
Добра быць кветкай, травой,
Сонцам, вясёлкавай стужкай
Або ў глушы баравой
Спрытнай зьвярынай ці птушкай.
Толькі я, зьведаўшы ўсё:
Сьцюжу, няволю, астрогі,
Попел разбураных сёл
I франтавыя дарогі,
Скіб узараных цяпло,
Смак набрынялай чарэшні,
Дружбы, каханьня сьвятло,
Сілу магутную песьні, –
Быць чалавекам я рад.
Быць ім хацеў бы заўсёды,
А на ўсё іншае, брат,
Я не даю сваёй згоды.
1954 г. |
|
Шчасце
Простае шчасце людское,
Так як і наша з табою,
Пэўна, складаецца з солі,
3 хлеба, сабранага ў полі,
3 поту, дарожнага пылу,
3 роднага небасхілу,
3 дружбы, мацнейшай ад смерці,
3 песні... I так мне здаецца:
Каб з чаго іншага скласці,
Дык ці было б яно шчасцем.
1960 г. |
|
