ВИРТУАЛЬНЫЕ ВЫСТАВКИ - ТЕМАТИЧЕСКИЕ

У Вільні ў 1914 годзе ў друкарні Марціна Кухты выходзіць зборнік "Вянок" (на тытуле пазначаны 1913 год) з прысвячэннем: "Вянок на магілу С.А.Палуяну (8 красавіка 1910 г.)". У лісце да беларускай пісьменніцы В. Лявіцкай паэт пісаў: "Недахватаў розных – гібель, ды кніжка гэта зусім маладая: вершы яе пісаліся з паловы 1909 да паловы 1912 г. г., калі мне было 17-20 год. Але ў ёй усё ж такі ёсць і творчасць, і натхненне, і сур'ёзная праца".
"Вянок" – першая і адзіная прыжыццёвая кніга паэта. Яе тыраж складаў 2000 экзэмпляраў. Сёння дакладна невядома, колькі захавалася экзэмпляраў кнігі, але да нядаўняга часу іх было знойдзена ўсяго 24.

У 1909 г. у Санкт-Пецярбургу ў выдавецтве "Загляне сонца і ў наша аконца" выйшла кніга славутага беларускага паэта Якуба Коласа "Другое чытанне для дзяцей беларусаў", змест якой складалі вершаваныя і празаічныя творы пра з'явы прыроды, байкі і казкі пра жывёл, вершы і апавяданні на маральна-этычныя тэмы, а таксама прысвечаныя нялёгкай долі селяніна. Гэтая кніга была выдадзена як падручнік для дзяцей праз тры гады пасля выхаду "Першага чытання" Цёткі. Пачатак ХХ стагоддзя быў часам пачатку беларускага школьніцтва і дзве гэтыя кнігі былі вялікім дасягненнем у галіне запачаткавання базы для навучання дзетак чытанню (замест традыцыйнага навучання па "Псалтыру").
"Другое чытанне для дзяцей беларусаў" – адзін з першых падручнікаў, які эфектыўна выкарыстоўваўся як для навучання, так і для маральна-эстэтычнага выхавання дзяцей.

У 1910 г. у Вільні надрукаваны першы зборнік вершаў "Песні жальбы" (напісаны ў 1906-1909 гг.), дзе паэтызуецца вобраз беларуса-мужыка, які нягледзячы на цяжкія сацыяльныя ўмовы верыць у адраджэнне роднага краю, апавядае пра свой бяспраўны лёс, але пры гэтым мае пачуццё ўласнай годнасці, выказвае імкненне да лепшай долі.

Першы зборнік Янкі Купалы, выдадзены ў пачатку 1908 года ў Санкт-Пецярбургу выдавецкай суполкай "Загляне сонцэ і ў нашэ ваконцэ" тыражом 4300 асобнікаў. У зборніку надрукаваныя 95 лірычных вершаў 1905-1907 гг. і паэма "Адплата каханьня".
Упершыню публікуецца праграмны верш паэта "А хто там ідзе?", які заняў асобнае месца ў творчасці Купалы, на доўгі час стаў неафіцыйным беларускім гімнам і з'яўляецца перакладзеным на 82 мовы свету. Зборнік двойчы канфіскоўваўся царскімі ўладамі. Публікацыя "Жалейкі" адыграла надзвычайную ролю ў станаўленні беларускай літаратуры і творчага крэда яе аўтара.

Янка Лучына (Неслухоўскі Іван Люцыянавіч, 6.VII.1851-16.VII.1897) пражыў на свеце 46 гадоў, але так і не дачакаўся ніводнай сваёй кнігі. I тым не менш, месца яго ў гісторыі нашай літаратуры даволі прыкметнае. Яго псеўданім падкрэсліваў вельмі няпростае ў той час вяртанне да мовы свайго народа праз іншамоўныя традыцыі, што панавалі ў нас у канцы XIX стагоддзя. Ён, як і Ян Баршчэўскі, Ян Чачот, Уладзіслаў Сыракомля, Вінцэсь Каратынскі, пісаў пераважна па-польску. Беларускае слова тады амаль не мела ніякай магчымасці абаперціся на друкарскі станок. Малюсенькія струменьчыкі беларускага прафесійна-мастацкага слова, што зноў, праз некалькі стагоддзяў, у пачатку ХІХ, пачалі прабівацца праз польскую і рускую плынь, не змаглі адолець дзяржаўных цэнзурных гацяў.

"На этапах" — першы зборнік Максіма Танка. Выдадзены у Вільні выданнем Васіля Труцькі ў друкарні I. Баеўскага.
Кнігу склалі лепшыя вершы маладога паэта, а таксама ўрыўкі з ненадрукаванай яшчэ паэмы "Нарач". Амаль увесь тыраж зборніка "На этапах" быў канфіскаваны, засталіся лічаныя экзэмпляры.
Гэта факсімільнае выданне дае магчымасць сучаснаму чытачу нібы зноў атрымаць кніжку ў яе першанараджэнні, удыхнуць таго пераднавальнічнага паветра, разам з аўтарам i яго лірычным героем ступіць на адзін з этапаў барацьбы i змагання.

Сярод дарэвалюцыйных пісьменнікаў Беларусі адно з пачэсных месцаў па праву належыць Цётцы (сапраўднае прозвішча Алаіза Пашкевіч).
Паэтэса-рэвалюцыянерка, асветніца, рэдактар, настаўніца, артыстка, медыцынскі работнік – усё гэта ўвасабляла ў сабе яркая, самабытная асоба Цёткі.
Веды, набытыя ў семінарскім вучылішчы, вопыт вясковай настаўніцы, педагагічны і літаратурны талент дапамаглі ёй стварыць кніжку "Першае чытанне для дзяцей беларусаў". У ёй вершы, навэлы-замалёўкі, вучэбны матэрыял, а таксама народныя казкі, прыказкі, прымаўкі, прыпеўкі, загадкі.

Беларускі нацыянальны і палітычны дзеяч, пісьменнік, публіцыст, мовазнавец, педагог, акадэмік АН БССР (1928) Язэп Юр'евіч Лёсік выдаў шмат навуковых мовазнаўчых прац. Сярод якіх, "Граматыка беларускае мовы: Фанетыка", створаная на аснове лекцый, якія Лёсік чытаў у Белдзяржуніверсітэце.
У гісторыю беларускага мовазнаўства Лёсік увайшоў найперш як апантаны рэфарматар правапісу беларускай мовы, дзякуючы ініцыятыве якога ў 1926 г. была склікана Акадэмічная канферэнцыя па рэформе беларускага правапісу і азбукі. Лёсік выступаў за захаванне кірылічнага алфавіта ў беларускай мове, прапаноўваў значныя змяненні ў беларускім алфавіце, правапісе, граматыцы, прызначаныя да іх спрашчэння, асноўваючыся на народнай беларускай традыцыі.

Браніслаў Адамавіч Тарашкевіч – вядомы беларускі грамадскі і палітычны дзеяч, акадэмік АН БССР. У 1918 годзе ён падрыхтаваў і выдаў першую "Беларускую граматыку для школ".
Тарашкевіч абагульніў і замацаваў пісьмовыя традыцыі, што складаліся ў той час у выданні мастацкай, навукова-папулярнай і публіцыстычнай літаратуры, у пісьмовым друку; улічыў здабыткі тагачаснай лінгвістычнай навукі (даследаванні Аляксея Шахматава і Яўхіма Карскага) і вопыт папярэднікаў. Граматыка пасля вытрымала 6 перавыданняў і доўгі час была галоўным падручнікам па беларускай мове, асабліва ў часы беларусізацыі 1920-х гг.
Рыхтуючы 5-е выданне граматыкi, ён значна перепрацаваў i дапоўнiў яе. На аснове граматыкi Тарашкевiча хутка сталi выходзiць падручнiкi беларускай мовы iншых аўтараў.