Ён выйшаў з балота да цяпла – так завецца ў нашай вёсцы вогнішча, калі мы былі на начлезе. Прызнацца, сам я вадзіць коні на ноч за вёску не любіў, не меў вялікай ахвоты, гэты абавязак ляжаў заўсёды на старэйшым браце Міколе, але праімчаць на скакуне ніколі не адмаўляўся, балазе, конь у часе нямецкай акупацыі ў нас быў. Тады амаль ва ўсіх у вёсцы хапала коні – альбо на два двары давалі, альбо на адзін. Гэта залежала ад таго, як каму пашанцавала, калі дзялілі калгас. На нашу сям’ю жэрабя не кідалі. Лічылася, што нам належыць сельсавецкая кабыла, якая стаяла ў нашай пуні. А каб больш зразумела стала, дадам: бацька да вайны працаваў старшынёй мясцовага Савета, ездзіў на гэтай кабыле ды так і пакінуў яе на нашым двары, калі адыходзіў з адступаючай арміяй на ўсход. Ну а пакуль што да чаго – раптам Саветы хутка вернуцца, у нас кабылу не забіралі. Яе вось і вадзілі мы на начлег.

Дык тады з балота да цяпла выйшаў… чорны бусел, ці, па-мясцоваму, кроква. Гэты від буслоў будуе свае гнёзды далёка ад чалавечага жытла, таму не кожнаму іх даводзілася бачыць. Прынамсі, з усіх нас, хто вадзіў у тую ноч коні на папас, пазнаў чорнага бусла адзін Санька Брылеў. Між тым часам здзіўлены былі не адвагай чорнай птушкі, не, збянтэжыла нас кольца, якое насіла яна на левай назе, – жоўтае і бліскучае, усё роўна як зробленае з золата. Іначай мы і не падумалі. Канечне ж, з золата! Цяпер я ўжо не помню, хто першы з малых начлежнікаў шапнуў: шпіён… Галоўнае, што ніхто з нас не ўсумніўся ў гэтым, бо вельмі шмат чулі перад вайной, што нашы ворагі, гэта значыць, ворагі СССР, выкарыстоўвалі ў мэтах шпіянажу сабак, зайцоў, словам, каго толькі можна было. Пра гэта вершы паэты складалі, пісьменнікі ў кніжках расказвалі. А тут сама вайна!.. Але чый шпіён? Наш, савецкі, ці нямецкі? Урэшце, усе мы прыйшлі да думкі, што напэўна не наш, бо нездарма ж на кольцы ў яго відаць былі чужыя літары.

Праганяць чорнага бусла ад цяпла, вядома, мы не адважваліся, адно чужаліся яго, акурат сапраўды баяліся. У тую раніцу, калі ён першы раз з’явіўся да цяпла, мы пакідалі начлег з нейкай маўкліваю невытлумачальнай радасцю. Думаючы, што пакідаем нечаканага прышэльца назаўсёды. Больш за тое, у вёсцы ні ў той дзень, ні на другі стараліся не ўспамінаць пра яго. Ну і няхай, што шпіён, навошта, каб яшчэ ў каго галава балела! На другую ноч мы вадзілі коней на Зінкевічаў луг, які к таму часу яшчэ не быў заторкнуты. Усё абышлося без здарэнняў, можа, апрача таго, што Сычава карова, ужо ўранні, прапарола рогам бруха Цітковаму каню. Каб апынуцца падалей ад кароў, якіх кожнага дня ганялі на луг, на наступную ноч мы павялі коні ў Замасточча, да таго самага балота. I як жа былі здзіўлены, калі чорны бусел са сваім загадкавым кольцам на чырвонай назе зноў прытупаў да нас, як толькі задыміла вогнішча. Гэты раз ён ужо старанна падабраў крошкі, што засталіся пасля нашай вячэры. Але цяпер мы нарэшце заўважылі і тое, што чорная птушка ўжо нямоглая. Яе душыла нейкая хвароба. I таму птушка гарнулася да людзей, якіх дасюль старанілася, забіраючыся ў лясныя нетры. Дзіўна толькі, як у яе хапіла сілаў прыляцець сюды? Вядома, шкада было птушкі, але мы не перасталі чужацца яе, дарма, што не праганялі ад сябе. Так і засталася на ёй хлапчуковая падазронасць у шпіянажы. Не трэба забываць, што мы былі дзеці вайны і жылі не толькі ва ўмовах шпіёнаманіі, але і ва ўмовах узрослых забабонаў.

Памёр чорны бусел улетку. З тым жа кольцам на сваёй чырвонай назе. I толькі доўга пасля я зразумеў, што кольца з чужымі літарамі на ягоную нагу надзелі недзе вучоныя. Няйначай, чакалі птушку ў тым месцы, дзе яна была акальцавана.