Сабака, вялікі чорны сабака, паціху тупаў за мной. Мне было ажно прыкра думаць, што ён недзе за спіной. Калі я нарэшце спыніўся і паглядзей на яго, ён сеў і пачаў пазіраць на мяне, як на нейкую пачвару. Пасля паківаў галавой.

– Ідзі-тка дахаты, сабака, – сказаў я.

Але ён не паслухаўся, астаўся сядзець. Тады я зноў пайшоў, і ён таксама патупаў следам – крокаў на пяць ззаду. Ён перастаўляў ногі цяжка, амаль як мядзведзь. І я падумаў, што гэта, мусіць, ньюфаундлер. Яны дужа разумныя сабакі. Поўсць у гэтага была доўгая і бліскучая.

Калі я апынуўся перад вокнамі невялікага доміка, собака перагнаў мяне, ціха гаўкнуў і сеў каля ганку. Жанчына, якой можа было гадоў трыццаць ці болей, адчыніла дзверы і кінула мне – яна была светлавалосая, з прывабным тварам. Глядзела на мяне ўважліва, без усмешкі.

Я спытаў:

– Як мне прасці на станцыю? Здаецца, заблудзіўся. Ішоў па лесе, і вось…

– Вы, сапраўды збіліся з дарогі, – сказала яна. – Ідзі назад, да самай развілкі, пасля пойдзеце па вузкай сцежцы налева, а потым па другой – зноў направа. Але ж калі гэтак, то дужа далёка… Ёсць кароткая дарога, толькі вам яе, бадай, не адшукаць… хіба толькі…

– Гэта ваш? –  паказаў я на сабаку.

– Мой, – адказала яна.

– Ньюфаундлер? – спатыўся я.

– Не зусім так, сказала яна. – Але ж амаль ньюфаундлер. Ён добры.

– Тым часам можа і раззлавацца, калі з вамі пачне хто груба размаўляць, – сказаў я.

– Гэта праўда, – сказала яна і ўсміхнулася. – Тут у нас ёсць адзін – служыць у ленсмана. Дык пры ім Мішка заўсёды напагатове.

Сабака павярнуў галаву, паглядзеў на гаспадыню, вульнуў хвастом і зноў утаропіў свае вочы на мяне.

– Ён выбег з лесу на самай развілцы і прыйшоў за мной аж сюды, – сказаў я.

– Там у яго месца адно ёсць, – сказала жанчына. – Ён там косці закопвае. І часта наведваецца туды, проста каб праверыць, ці не забраў хто ягонае дабро. А так дык ён рэдка каго праводзіць. Спяшаецца дамоў, каб папярэдзіць мяне – гэта калі ідзе хто чужы. А калі знаўмыя, то не папярэджвае. Звычайна я іх сама чакаю.

– А ён што, ведае, калі да вас хто павінен прыйсці?

– А чаму не! – сказала яна, як пра нешта звачайнае. –  Я заўсёды яму гавару, каго чакаю. Але вы, пэўна, прагаладаліся і хочаце напіцца? Прайшлі ж такую дарогу! – спахапілася яна.

Я сумеўся, але спытаў:

– Тады ці нельга будзе купіць у вас малака?

– Знаходзьце, калі ласка, – сказала жанчына. – Малако ў мяне ёсць. Мішка, адступіся, дай чалавеку прайсці.

Сабака адразу звочыў і зноў сеў. Я ўзышоў на ганак, пераступіў парог ахайнага і добра прыбранага пакою.  Жанчына пайшла на кухню. Неўзабаве яна вярнулася адтуль, прынесла на падносе гарлач малака і шклянку. Дзверы на ганак асталіся адчыненыя. Я звярнуў увагу на тое, што гаспадыня нават прыгожая – зграбная, у новай блакітнай сукенцы, з гладка зачасанымі валасамі, але ў твары яе адчувалася нешта застылае, нерухомае, нейкая дзіўная абыякавасць.

– Пачастую вас таксама каваю, – сказала яна. – І сама вып’ю. Я купіла гэтай кавы ў мінулую нядзелю. А то цяпер кава не заўсёды добра бывае. Але можа вы і не любіце яе.

– Што вы! – сказаў я.

– Мой муж таксама любіў каву, – сказала яна.

– А ён што – памёр? – раптам спытаў я.

–Не, ён не памёр, – спакойна адказала гаспадыня, – Ён пакінуў мяне два гады назад. Мы толькі адзін год разам пажылі. Да другой пайшоў.

«Гэтак размаўляюць дзеці і дужа наіўныя людзі, – падумаў я – Яны шчыра расказваюць пра ўсё. І ад усяго такім чынам вызваляюцца. Добра, мусіць, калі можаш вось так вызваліцца…»

– Шкада, – сказаў я, нешта ж павінен быў сказаць.

Ага, шкада, – ціха кінуўся яна. Ведаеце, – сказала пасля, – вы дужа падобны на майго мужа. Нібыта старэйшы брат. Таму Мішка за вамі і пайшоў. Ён заўважыў, што вы падобны на мужа. Вядома, ён не мог  зблытаць вас. Проста ён заўважыў, што вы дужа падобныя.

– Але… Але ж не можа сабака… Ці здатны сабака на такое?

– Выходзіць, здатны, – сказала яна. – Таму ён за вамі і пайшоў. Ён ніколі ні за кім гэтак не ходзіць. Ён падумаў, што вы сапраўды дужа падобны на майго мужа. Я свайго Мішку ведаю.

На кухні запахла кавай. Гаспадыня, як пачула пах, выйшла і неўзабаве вярнулася з каваю і густым малочным вяршком; прынесла таксама цукар і пячэнне.

Фотакартка ў пазалочанай рамцы, што вісела на сцяне над камодам, сапраўды нагадвала нечым маю фотакартку.

Гаспадыня заўважыла, што я гляджу на партрэт.

– Мы з ім яшчэ не разведзеныя, – сказала яна пра мужа.

– Але ж гэта, мусіць, не цяжка зрабіць? – сказаў я.

– А я не хачу разводзіцца, – сказала яна. – Я яшчэ пачакаю. Я ж нешта абяцала, калі стаяла перад алтаром.

– Можа ён яшчэ вернецца, – сказаў я.

– Не ведаю, – сказаў яна ціха. – Ды вы ешце, ешце. Мне прыемна пагаварыць з чалавекам. Я ўжо цэла тыдзень нікога не бачыла. А вы і папраўдзе на мужа вельмі падобны. Ажно дзіва, як падобны.

Мы яшчэ гаварылі з ёй доўга – стаміўся ў дарозе, хацелася адпачыць.

Грошы яна не ўзяла ад мяне.

– Цяпер слухайце, – сказала яна. – Мішка можа праводзіць вас да станцыі кароткай дарогай. Гэта амаль удвая бліжэй. Яму яшчэ трэба сёе-тое купіць там – так, розныя дробязі. Хадзі сюды, Мішка! – паклікала яна.

Сабака ўскочыў на ганак, зайшоў у пакой і сеў на падлозе. Гаспадыня надзела на яго дзве торбы – па баках, прывязала іх рамянямі. Потым напісала нешта на паперы і паклала ў адну торбу.

– Пойдзеце па лесе напрасткі, – сказала яна. – Мішка вас павядзе. Будзе, што сцежка  часам губляцца пачне. Тады вы проста ідзіце за ім. Праз якія паўгадзіны убачыце дом і сад каля дома. Тут Мішка пакіне вас, паверне налева. Але вы не зважайце на гэта – ідзіце сабе міма паркана, проста па сцежцы. Трохі пройдзеце, і Мішка зноў да вас далучыцца. Проста там, каля дома, жыве таксама сабака, і калі Мішка ідзе па справах – у карму ці праводзіць каго, ён не хоча траціць часу на размовы. Таму і абыходзіць дом. А наогул дык яны ў добрых адносінах. Гэты яго сяброўка.

Гаспадыня памаўчала.

– За садам будзе дарога, – казала яна далей. – Там вы ўбачыце адрыну. Дык ідзіце па сцежцы, якая вядзе міма адрыны. Мішка будзе бегчы паперадзе. І неўзабаве вы дойдзіце да самай станцыі. На платформе Мішку можна пагладзіць. Ён любіць, калі яму таксама ўдзячны. Потым Мішка пойдзе ў краму. Пасля вернецца на станцыю да жонкі наглядчыка па костку. І потым ужо будзе сядзець на платформе, пакуль не дачакаецца цягніка. Ён любіць глядзець на цягнікі…

– А цяпер, Мішка, будзь разумны, праводзь госця на станцыю, – сказала яна сабаку, як чалавеку. – І не забудзь зайсці да Нюберга. Забярэш пакупкі. Нюберг – ён добры, праўда? Правядзі госця і адразу вяртайся дамоў. Будзь паслухмяным хлопчыкам, Мішка.

Сабака паглядзеў на яе, кінуў вокам на мяне і ціха пайшоў па сцежцы, якая вяла ў лес. Пасля спыніўся і пачакаў мяне. Так ён мірна трухаў паперадзе прыкладна паўгадзіны. Калі я ўбачыў дом і сад, Мішка азірнуўся, вільнуў хвастом і падаўся ў лес, налева. Я пайшоў далей паўз сад. Маленькая фінская сучка загаўкала за парканам, кінулась да весніц і стала на заднія лапы.

За садам Мішка сапраўды ўжо чакаў мяне. А як убачыў – зноў патупаў па сцежцы, пасля пераскочыў дарогу. Каля адрыны ён спыніўся, паглядзеў, ці іду я за ім.

Хвілін праз дваццаць мы былі на платформе. Я пагладзіў сабаку, сказаў:

– Ты малайчына, Мішка. Дзякуй, што добра давёў.

Ён глянуў на мяне, памахаў хвастом і спакойна пабег да крамы. Я таксама пайшоў туды – не было папярос. Але Мішка зрабіў выгляд, быццам не ведае мяне, прыкінуўся, што нават не бачыць: сеў каля прылаўка і стаў чакаць.

– А-а, гэта ты, Мішка? – нарэшце сказаў крамнік і дастаў з торбы паперку. – Ну, што табе сёння трэба? Ён разгарнуў торбы і пачаў пакаваць іх. – Ого, для цябе, адказваецца, ласунак заказаны. – Крамнік загарнуў у паперу цёмную грудку поснага цукру і таксама паклаў у торбу.

Сабака здаволена памахаў хвастом, выйшаў з крамы і сеў каля дома станцыйнага наглядчыка, пазіраючы на вокны. Жонка наглядчыка вынесла на ганак костку і паклала Мішку ў торбу.

Я тым часам ужо хадзіў па платформе, курыў.

– Цягніка чакае, – сказала жонка наглядчыка, паказваючы на сабаку. – І не пойдзе, пакуль не дачакаецца. Любіць глядзець на цягнікі.

– А можа ён яшчэ каго чакае? – спытаў я.

– Можа і яшчэ каго, – сказала жанчына. – Але калі так, то ўжо, мусіць, даўно.

– Два гады, – сказаў я.

– Два гады, – кіўнула жанчына. – А вы, даруйце, не сваяк будзеце? Дужа падобны.

Я купіў білет. Неўзабаве, пыхкаючы, падышоў цягнік. Сабака стаў на лапы і пачаў шастаць вачыма па выгонах.