Леанід Бязручка

Інтэлектуальная гульня (Х–ХІ класы)

Мэты: абагульніць веды па творчасці Івана Чыгрынава, узбагачаць лексічны запас; развіваць кемлівасць, дапытлівасць; выхоўваць патрыятызм, цікавасць да нацыянальнай гісторыі і культуры.
Абсталяванне: камп’ютар, мультымедыйная ўстаноўка, прэзентацыя з заданнямі гульні, табліцы падвядзення вынікаў для журы.
Умовы правядзення: гульня складаецца з 6 тэм па 5 пытанняў у кожнай. Пытанні ў тэме размешчаны ад больш лёгкага (ацэньваецца ў 10 балаў) да больш складанага (ацэньваецца ў 50 балаў). Пры правільным адказе ўдзельнік або каманда атрымлівае колькасць балаў, роўную кошту пытання, у выпадку няправільнага адказу – балы вылічваюцца. Пры адсутнасці адказу на пытанне сума не змяняецца. Для ацэнкі конкурсу ствараецца журы з 2–3 чалавек.

ХОД ГУЛЬНІ

Арганізацыйны пачатак.
Каманды займаюць месцы, вядучы знаёміць з удзельнікамі каманд і членамі журы, тлумачыць правілы гульні.

Асноўная частка.

• Гульня.

Тэма 1. Біяграфія

1. У гэтым раёне Магілёўскай вобласці з’явіўся на свет Іван Чыгрынаў. (Касцюковіцкі раён.)

2. Сярэднюю адукацыю будучы пісьменнік набываў у вёсцы, дзе нарадзіўся і вучыўся народны паэт Беларусі Аркадзь Куляшоў. (Саматэвічы.)

3. Дачка Івана Чыгрынава Таццяна Прановіч, апісваючы жнівеньскае начное неба ў вёсцы, успамінала, як бацька сказаў, што калі б не стаў пісьменнікам, то хацеў бы быць прадстаўніком гэтай прафесіі. (Астраномам.)

4. З 1989 да 1996 г. Іван Гаўрылавіч працаваў галоўным рэдактарам гэтага часопіса. («Спадчына».)

5. Менавіта там пахаваны I. Чыгрынаў. (Усходнія могілкі ў Мінску.)

Тэма 2. Першыя

1. Першы верш маладога пісьменніка быў надрукаваны ў 1952 г. у часопісе «Полымя». («Сон трактарыста».)

2. Сам пісьменнік лічыў пачаткам сталай літаратурнай дзейнасці 1961 г., калі ў штотыднёвіку «Літаратура і мастацтва» з’явілася гэтае апавяданне. («Праз гады».)

3. Вынікам першых творчых пошукаў у жанры апавядання стаў гэты зборнік, надрукаваны ў 1965 г. («Птушкі ляцяць на волю».)

4. Апавяданне, дзе стары ляснік купляў птушак, каб выпусціць іх на волю, таму што яны нагадвалі яму пра ўнучку, якая загінула падчас вайны, змяніла першапачатковую назву «Птушкі ляцяць на волю» на гэтую. («Дзівак з Ганчарнай вуліцы».)

5. Гэтая невялікая аповесць пра подзвіг шведскага інжынера, даследчыка Арктыкі была надрукаванаў 1957 г. у «Чырвонай змене». («Аўгуст Андрэ: Тайна адной экспедыцыі».)

Тэма 3. Ваенная проза

1. На думку Івана Мележа, у гэтым рамане аўтар па-майстэрску паказаў, «як у ліхалецці першых месяцаў вайны ў асяроддзі байцоў і ўчарашніх мірных людзей выяўляюцца цвярозасць, жыццёвая стойкасць і моц духу, здольныя супрацьстаяць неймавернай бядзе». («Плач перапёлкі».)

2. Раман 1976 г. стаў другім у пенталогіі пра вайну. («Апраўданне крыві».)

3. Ваеннаму жыццю гэтай вёскі прысвечана раманная пенталогія пісьменніка. (Верамейкі.)

4. Гэты партызан трапіў у рукі нямецкіх карнікаў, якія патрабавалі паказаць размяшчэнне партызанскага атрада Мітрафана Нарчука. Ён праявіў вытрымку, мужнасць, высокую чалавечую годнасць і выбраў смерць, а не здрадніцтва. (Радзівон Чубар.)

5. Пра незайздросны лёс салдат вайсковых злучэнняў, разбітых у пачатку фашысцкага нашэсця, і спробу цывільнага насельніцтва выратаваць параненага капітана Кажанава апавядаецца ў гэтым творы. («У баку ад дарогі».)

Тэма 4. П’есы

1. Драма прысвечана князю Ягайлу, які праз шлюб з каралевай Ядвігай быў прыняты ў сям’ю жонкі і цесця каралём Рэчы Паспалітай. («Прымак».)

2. У драме паказаны лёс полацкай князёўны Рагнеды-Гарыславы і яе сына Ізяслава. («Звон – не малітва».)

3. У п’есе аўтар стварыў яркі вобраз кіраўніка сялянскага паўстання XVIII ст. на Крычаўшчыне. («Следчая справа Вашчылы».)

4. «Гістарычная рэканструкцыя ў дзвюх дзеях» – такое жанравае вызначэнне драматургічнаму твору, прысвечанаму лёсу Паўлюка Багрыма, даў аўтар. («Зайграй, хлопча малы».)

5. Драма следчага ў перыяд сталінскіх рэпрэсій узнаўляецца ў гэтай п’есе. («Чалавек з мядзведжым тварам».)

Тэма 5. Пераклады

1. Гэты помнік старажытнай літаратуры XII ст. неаднаразова перакладаўся на беларускую мову. Да кагорты перакладчыкаў, сярод якіх М. Багдановіч, Я. Купала, А. Вялюгін, Р. Барадулін, В. Дарашкевіч, далучыўся і Іван Чыгрынаў. («Слова пра паход Ігаравы».)

2. У 1976 г. гэты раман пісьменніка на рускую мову пераклаў Міхаіл Гарбачоў, вядомы перакладамі твораў В. Быкава. («Плач перапёлкі».)

3. Дзякуючы Івану Чыгрынаву на беларускай мове ў гэтым тэатры загучалі п’есы «На дне» Максіма Горкага і «Аптымістычная трагедыя» Усевалада Вішнеўскага. (Нацыянальны акадэмічны тэатр імя Янкі Купалы.)

4. У 1988 г. раман «Плач перапёлкі» быў перакладзены Карласам Шэрманам на гэтую мову. (Іспанская мова.)

5. Іна Сяргеева, якая працавала ў гэтым літаратурным часопісе, пераклала на рускую мову раманы «Апраўданне крыві», «Свае і чужыя». («Дружба народов».)

Тэма 6. Творчасць Івана Чыгрынава ў культуры

1. Гэты шматсерыйны тэлевізійны фільм рэжысёр Ігар Дабралюбаў зняў у 1990 г. на кінастудыі «Беларусьфільм» паводле раманнага эпасу пісьменніка. («Плач перапёлкі».)

2. За сцэнарый да гэтага шматсерыйнага фільма пра мінскіх падпольшчыкаў, напісанага ў суаўтарстве з I. Новікавым, пісьменнік адзначаны Дзяржаўнай прэміяй БССР. («Руіны страляюць…»)

3. Па матывах рамана «Плач перапёлкі» гэты беларускі кампазітар стварыў аднайменную сімфонію для хору і сімфанічнага аркестра. (Уладзімір Кандрусевіч.)

4. У 1980 г. на сцэне Нацыянальнага акадэмічнага тэатра імя Янкі Купалы гэты беларускі тэатральны рэжысёр паставіў п’есу «Плач перапёлкі» I. Чыгрынава. (Валерый Раеўскі.)

5. Фільм з такой назвай, прысвечаны творчасці пісьменніка, зняў у 1994 г. Станіслаў Гайдук. («Іван Чыгрынаў».)

Заключная частка.

• Падвядзенне вынікаў гульні.

• Узнагароджванне пераможцы.